Hai GuidoFox hier! Gaaf dat je dit artikel leest!

Michel de Montaigne werd op 28 februari 1533 in Périgord (Frankrijk) geboren en hij stief in het jaar 1592. Hij was een Franse filosoof, schrijver en politicus uit de periode van de Franse renaissance.

Montaigne werd beschouwd als een sceptisch humanist en inspireerde op zijn beurt de bekende filosoof René Descartes.

Montaigne schreef uitgebreid over het streven van personen naar macht omwille van de macht en eigen roem en niet om daarmee het normale volk te dienen. Het zette zich dus af tegen de heersende macht, de arrogantie van de macht en verering van de oude filosofen met haar ‘rede en verstand’ als hoogste ideaal (later meer):

‘Op de hoogste troon van de wereld zitten doen we nog altijd op ons kont’

Montaignes sceptisme

Beroemd is Montaignes devies ‘Que sais-je?’ (Wat weet ik?). Daarmee merkte hij op de beperkte kennis van de mens.

Zo citeert Montaigne bijvoorbeeld de Romeinse geleerde en schrijver Plinius de oudere (23-79):

‘Het enige wat zeker is, is dat er niets zeker is’

Net als Desiderius Erasmus kon hij zich ‘denigrerend enthousiasmeren’ over de zekerheden waaruit anderen speciaal gelovige intellectuelen en kerkdienaren meenden te kunnen leven. Hij had meer waardering voor de zekerheden van het echte dagelijks leven - bijvoorbeeld de praktische kennis van de ambachtsman.

Humanisme

Volgens Montaigne moest de mens de mensheid bestuderen en vooral beginnen met zichzelf. De mens stond centraal en de ontplooiing en ontwikkeling van een bepaalde waardigheid als mens stond voorop.

Montaigne vond dat het onderwijs moest bestaan uit de ‘humaniora’: de geschiedenis, ethiek, poëzie en retorica, zodat de mens in staat was om goed en kwaad van elkaar te kunnen onderscheiden.

Montaignes rebellie

Montaigne zette zich dus het meest af tegen het - inmiddels dogma geworden - verstand en de rede als hoogste filosofisch moraal. Hij werd woedend om deze kernschets van de menselijke rede. Na met academici en filosofen te hebben opgetrokken, schreef hij:

‘In de praktijk hebben duizenden dorpsmoeders een vriendelijker, gelijkmatiger en constanter leven gehad dan alle oude filosofen bij elkaar’

Hij hield dus vast aan de heel normaal menselijk – laten we zeggen – eenvoudig ideaal.

In zijn analyse constateerde hij dat de voor de normale burger intimiderende wetenschappelijke cultuur ertoe had geleid dat iedereen eerst de boeken van anderen moest bestuderen, voordat hij zijn eigen gedachten onder de loep nam. Maar hij zei juist:

‘We zijn rijker dan we denken – ieder van ons’

Daarmee gaf hij de gemiddelde burger een nieuw perspectief om ook zelf na te denken over zichzelf en ook over bepaalde ontwikkelingen in de maatschappij. Dit betekent dat ieder van ons een goede bijdrage kan leveren aan de maatschappij en de ‘opgehemelde wetenschappelijke cultuur’ hoeft er niet voor te zorgen dat wij als gemiddelde burger niet ontvankelijk daarvoor waren.