Hai GuidoFox hier! Gaaf dat je dit artikel leest!

Vandaag wil ik het hebben over autisme: wat is dat precies?

Autisme is een vorm van een persoonlijkheidsafwijking/ontwikkelingsstoornis, waardoor de meerderheid van de autistische mensen officieel als verstandelijk beperkt wordt bestempeld.

Autisme kan zich in allerlei vormen ontvouwen: er is dus geen sprake van één soort autisme. Het opmerkelijke van autisme is dat veel autistische kenmerken ook kunnen voorkomen in het gedrag van ‘normale’ mensen. Het labelen of iemand een ‘autist’ is, is dan ook vaak een discutabele aangelegenheid.

De ‘Autist’

Een autist heeft te maken met een overactief brein en heeft moeite om alle interne (introceptieve) en externe sensorische (verbale + non-verbale) informatie te filteren en tot zich te kunnen nemen (beperkte sensorische filtering + trage informatieverwerking) (de amygdala in de hersenen is overgevoelig).

Temporospatiele Verwerking Theorie van Autisme. Bruno Gepner, kinderpsychiater, Aix-Marseille Université (AMU), Aix-en-Provence:

‘De grondstoornis in autisme bestaat uit een afwijking in het vermogen om informatie afkomstig vanuit meerdere zintuigen tegelijkertijd te verwerken en om hier tijdig op te reageren.’

Dit heeft als effect dat een autist gebaat is bij – prikkelarme omgevingen (ontprikkelen), het zich richten op één zintuig tegelijkertijd (monoverwerking) en het hebben voor een voorkeur voor vaste patronen en structuren (structuurbehoefte/-opbouw).

Daarbij is het sociale begrip, inlevingsgevoel/beleving (empathie), communicatieve vaardigheden en contextsensitiviteit van een autist beperkt (geestesblindheid). Dit is te verklaren, omdat een autist geen tot weinig sociale motivatie heeft vanwege de emotionele sensitieve overprikkeling die dan tot stand kan komen.

De lage mate van sensorische filtering heeft als bijkomend effect dat autisten zich enkel kunnen hyperfocussen op één onderwerp, dat zeer gedetailleerd (patroonmatig) kan worden uitgeplozen of worden aanschouwd (detailwaarneming). De tijd wordt door autisten zo beleefd als een verzameling van losse momenten, als een serie plaatjes zonder onderlinge relaties.

De omstanders van een autist kunnen zo het gevoel hebben dat ze tegen een muur aan het praten zijn omdat diegene ‘van de hak op de tak’ met hen (veelal eenzijdig) communiceert, zonder het gevoel te hebben dat er daadwerkelijk naar hen wordt geluisterd. De interrupties in het verhaal worden door de autist veelal als storend ervaren vanwege dus de hoge mate van prikkelgevoeligheid (de lage mate van sensorische filtering) en de trage informatieverwerking. Bovendien is er in de communicatie een verhoogd risico op echolalie - het dwangmatig herhalen van woorden of zinnen van de gesprekspartner.

De autist heeft – vanwege de hyperfocus op losse onderdelen – eveneens moeite om ‘het overzicht van een verhaal’ of ‘de kern van een verhaal’ te kunnen overzien of te begrijpen.

De hyperfocus op veelal de geest kan ervoor zorgen dat gebaar-spraak asynchronie – een extreme split tussen de geest en het lichaam – ontstaat. De autist kan zo voor een buitenstaander vreemde lichaamsgebaren maken (somatische activiteiten): veelal een houterige lichaamshouding/-bewegingen en losse zwaaiende armen (zwalkend).

De autist is vaak zeer loyaal en behulpzaam als er problemen zijn (extreem mannelijk brein/oplossingsgerichtheid). Deze loyaliteit heeft uiteraard zijn uitvloeisel in het feit dat een autist moeite heeft met onverwachtse veranderingen en zich veelal hyperfocust op een invoelverbinding met één persoon.

Achtergrondinformatie/naslagwerk:

Geestesblindheid Theorie van Autisme, Autismepaspoort, Simon Baron-Cohen, Psycholoog, Autism Research Centre, Cambridge, Engeland

‘De primaire verklaring voor de sociale en communicatieve beperkingen in autisme is 'geestesblindheid': een gebrek in het vermogen om je te bedenken wat andere mensen denken over een gebeurtenis (eerste orde perspectief) of over de gedachten van een derde persoon (tweede-orde perspectief).’

Temporospatiele Verwerking Theorie van Autisme. Bruno Gepner en team, kinderpsychiater, Aix-Marseille Université (AMU), Aix-en-Provence, Frankrijk

‘De grondstoornis in autisme bestaat uit een afwijking in het vermogen om informatie afkomstig vanuit meerdere zintuigen tegelijkertijd te verwerken en om hier tijdig op te reageren.

De tijd wordt door autisten beleefd als verzameling van losse momenten, de ruimte als een serie plaatjes zonder onderlinge relaties. Autisten zijn voortdurend aan het puzzelen met losse stukjes die ze aan elkaar moeten zien te krijgen om de tijd en de ruimte als samenhangend geheel te kunnen ervaren.

De autistische conditie is een extreme versie van de split tussen lichaam en geest, waarin lichaam en geest relatief onafhankelijk van elkaar functioneren en beperkte wederzijds invloed op elkaar hebben. De autist heeft namelijk niet alleen moeite om het lijf te beheersen met de geest, om intentie te verbinden met beweging, maar ook om het brein te beheersen met de geest. De geest heeft niet alleen gebrekkige controle over somatische activiteiten, maar ook over celebrale activiteiten.’

Centrale Coherentie, Utra Frith, cognitief psycholoog, University College London (UCL), Engeland

‘De grondstoornis in autisme is een gebrek in de ontwikkeling van het vermogen om zich op meer dan één aspect van een stimulus te concentreren, om zich zo meteen een totaalbeeld te verwerven. Het beperkte sociale begrip van autisten (geestesblindheid), hun gebrek aan centrale aansturing (executief functioneren) en hun prikkelgevoeligheid (sensorische filtering) zijn het gevolg van dit gebrek "centrale coherentie".

De centrale coherentie theorie verklaart zowel de sterke kanten als de gebreken in autisme. Beide hebben dezelfde cognitieve oorzaak: de neiging om het geheel steeds op te bouwen vanuit de delen in plaats van de delen in te vullen vanuit het geheel. Deze neiging gaat ten koste van de aandacht en herinnering van "het totaalplaatje" of "de kern van het verhaal", maar ten voordele van aandacht voor en herinnering van de onderliggende details.’

Synaptisch Snoei, Neuropathologie, David Sulzer, Colombia University Medical Center, Amerika

‘De grondstoornis in autisme is een overactief stofje (mTOR), dat de normale synaptische snoei tegenhoudt. Minder snoeien betekent een dichtere begroeing, ook na de puberteit. Hierdoor blijft het autistische brein ook op volwassen leeftijd meer gevoelig (hyper-sensitiviteit) en flexibel (hyper-plasticiteit).’

Intense Wereld, Neuropathologie, Henry en Kamila Markram, Ecole Polytechnique Fédérale de Lausanne (EPFL), Lausanne, Zwitserland

‘Er wordt vaak aangenomen dat autisme een stoornis van onderfunctioneren is, maar de grondstoornis van het autistische brein bestaat juist in het overfunctioneren. De autistische symptomen zijn allemaal het gevolg van een overactief brein.

De Amygdala theorie veronderstelt emotionele ondergevoeligheid in autisten, maar hun amygdala is juist overgevoelig. Ze reageren buitensporig angstig op emotionele stimulering, waardoor een gebrek aan aandacht voor sociale informatie en plezier in sociale interactie ontstaat (sociale motivatie).’

Sociale Motivatie, Coralie Chevellier e.a, Sociaal psycholoog, Laboratoire de Neurosciences Cognitives, Frankrijk

‘Gebrek aan sociale inzicht komt voort uit een gebrek aan sociale motivatie. Gebrek aan sociaal inzicht is het gevolg in plaats van de oorzaak van het sociale gebrek in autisme.’

Sensorische Filtering, Olga Bogdashina, Taalkundige, Krasnoyarsk State Pedagogical University (KSPU), Krasnoyarsk, Rusland

‘De grondstoornis in autisme is een beperking in het vermogen om sensorische informatie te filteren. Autisten hebben last van een gebrek aan sensorische filtering, een verstoring in het gedeelte van het brein dat nutteloze informatie buitensluit en afleidend prikkels onderdrukt. Door de afwezigheid van een goed werkend filter ontwikkelen autisten hun eigen mechanismen om zich te beschermen tegen overprikkeling. Deze verdedigingen resulteren in de zich opeenstapelende verstoringen die zichtbaar zijn in autisme.

Veel autisten zoeken graag een prikkelarme omgevingen op (ontprikkelen), richten zich op één zintuig tegelijk (monoverwerking), hebben een voorkeur voor vaste patronen (structuur-opbouw) en maken rustgevende bewegingen (stimming). Dergelijk autistisch gedrag helpt hen om overprikkeling te voorkomen, zichzelf te kalmeren en orde aan te brengen in een omgeving die anders onvoorspelbaar, stressverwekkend, beangstigende en frustrerend is. Vanuit de andersheid van autisten gezien is dit gedrag 'helpend' en 'betekenisvol', niet 'ongewoon' of 'bizar'. Het is hun eigen, zelfgemaakte filter.

Het gebrek aan sensorische filtering in autisme is niet alleen een schadelijke afwijking (stoornis), maar ook voordelig. Autisten hebben een meer acute waarneming van geluid, beeld, patronen en trillingen, wat bijvoorbeeld voordelig is in het werken met details, muziek, kinderen en dieren.’

Contextblindheid, Peter Vermeulen, orthopedagoog, Autisme Centraal, Nederland